Dziedziczenie to przejście ogółu praw majątkowych z osoby zmarłej na spadkobierców, stanowi więc rodzaj sukcesji uniwersalnej, która następuje z chwilą śmierci spadkodawcy. Następuje bądź na podstawie testamentu spadkodawcy ( dziedziczenie testamentowe ), bądź na podstawie przepisów prawa ( dziedziczenie ustawowe ).
Przejście ogółu praw majątkowych na spadkobierców oznacza przejście nie tylko wartościowych praw majątkowych, lecz także pasywów i długów obciążających spadkodawcę i jego majątek. I tutaj dotykamy bardzo istotnego zagadnienia z zakresu prawa spadkowego jakim jest odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkowe.
W zależności od składu masy spadkowej i wielkości ewentualnych zadłużeń spadkobierca ma pewne możliwości prawne decydowania w jakim zakresie przyjmie on spadek.
Przyjąć bowiem spadek można generalnie na dwa sposoby – wyróżniamy zatem przyjęcie spadku wprost oraz przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. To zagadnienie jest związane z oświadczeniami spadkobiercy, w których określa on właśnie sposób przyjęcia spadku.
Wyróżniamy zatem następujące oświadczenia spadkowe:
- Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza
- Przyjęcie spadku wprost
- Odrzucenie spadku
Zgodnie z treścią art. 1031 kodeksu cywilnego w razie prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia, natomiast w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku.
Tak więc rodzaj złożonego oświadczenia decyduje w jakim zakresie spadkobierca będzie odpowiadał za długi spadkowe.
Istnieje jeszcze trzeci rodzaj oświadczenia , najbardziej radykalny, a mianowicie oświadczenie o odrzuceniu spadku. Złożenie takiego oświadczenia powoduje, że osoba traci jakikolwiek prawa do spadku i jest traktowana jako osoba nie istniejąca. W praktyce z odrzuceniem spadku będziemy mieli do czynienia w sytuacji kiedy długi spadkowe znacznie przewyższają aktywa spadku, a więc spadek jest jednoznacznie ujemny co stanowi duży problem i obciążenie dla spadkobierców. Wówczas można się od takiego spadku uwolnić składając oświadczenie o odrzuceniu spadku.
Przepisy prawa spadkowego określają termin, w jakim jest możliwe skuteczne złożenie oświadczenia spadkowego, tak więc możliwość wyboru sposobu przyjęcia spadku jest ograniczona w czasie. Termin ten, zgodnie z treścią art. 1015 kodeksu cywilnego wynosi 6 miesięcy od dnia kiedy spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku.
Kancelaria prawna Bydgoszcz, sprawy spadkowe Bydgoszcz, sprawa o zachowek, sprawy o dział spadku, stwierdzenie nabycia spadku, sprawa spadkowa, podział majątku i rozliczenia spadkowe.
Z dniem 18 października 2015 r. ustawą nowelizującą kodeks cywilny dokonano fundamentalnej zmiany przepisów w omawianym zakresie. Zgodnie z dokonaną zmianą brak złożenia oświadczenia we wskazanym wyżej terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Oznacza to, że obecnie jako regułę ustawodawca przyjął ograniczoną odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkowe, a więc przepisy w obecnym brzmieniu chronią spadkobierców w o wiele większym stopniu niż to było przed ich zmianą, kiedy to milczenie spadkobiercy powodowało skutek w postaci prostego przyjęcia spadku, a więc dziedziczenia długów bez ograniczenia. Obecnie zaś, mimo nie złożenia oświadczenia spadkobierca korzysta z dobrodziejstwa inwentarza, a więc jego odpowiedzialność za długi spadkowe jest ograniczona do stanu czynnego spadku. Odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkowe jest więc ograniczona kwotowo i nie może przekraczać wartości odziedziczonych aktywów. Tak więc w założeniu ustawodawcy, w najgorszym przypadku, spadkobierca dziedziczący długi powinien w najgorszym wypadku „wyjść na zero”.
Ważne jest jednak to, że nowe reguły przyjmowania spadku, a więc niejako automatyczna ochrona spadkobiercy poprzez przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, bez konieczności składania oświadczenia spadkowego, dotyczy spadków po osobach zmarłych od dnia 18 października 2015 r.
Tak więc trzeba pamiętać, że w przypadku osób zmarłych przed tą datą zastosowanie będą miały przepisy w poprzednio obowiązującym brzmieniu, które nie były tak korzystne dla spadkobierców. Chcąc skorzystać z dobrodziejstwa inwentarza wymagane było bowiem aktywne działanie i złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, natomiast jako reguła obowiązywało przyjęcie spadku bez ograniczenia odpowiedzialności.
Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza, a więc z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe rodzi konieczność ustalenia granic tej odpowiedzialności, a więc ustalenia składników majątku spadkowego poprzez spisanie aktywów i pasywów spadku. Aby w pełni skutecznie powoływać się na ograniczenie odpowiedzialności przed ewentualnymi wierzycielami spadkobiercy muszą samodzielnie sporządzić i złożyć wykaz inwentarza lub zlecić sporządzenie spisu inwentarza.
Wykaz inwentarza jest dokumentem prywatnym, zawierający spis i wartość aktywów i pasywów spadku, sporządza się na specjalnym druku i składa się go w sądzie, albo przed notariuszem. Należy go sporządzić z należytą starannością, a więc w sposób pełny, rzetelny i zgodny z rzeczywistością. Należy pamiętać, że ograniczenie odpowiedzialności nie będzie miało zastosowania w przypadku pominięcia w wykazie inwentarza lub umyślnego zatajenia niezbędnych danych.
Spis inwentarza jest sporządzany przez komorników sądowych i ma walor dokumentu urzędowego. Procedura związana ze spisem wymaga poniesienia opłat i kosztów komorniczych, w tym kosztów wyceny składników majątku przez rzeczoznawców powoływanych przez komornika w toku postępowania. Spis inwentarza sporządzony przez komornika jest więc opcją droższą, ale w praktyce nie do podważenia przez wierzycieli spadkowych.
Przyjęcie spadku wprost oznacza pełną odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkowe. W razie prostego przyjęcia spadku, co obecnie wymaga złożenia stosownego oświadczenia w wymaganym terminie 6 miesięcy, spadkobierca będzie odpowiadał całym swoim majątkiem za wszystkie długi spadkowe, niezależnie od tego jaki jest stan czynny spadku.
Oświadczenie o odrzuceniu spadku należy rozważyć w sytuacji kiedy wartość długów przewyższa znacznie wartość aktywów, w sytuacji kiedy spadek jest jedynie problemem, z którym nie chcemy mieć do czynienia. Tak jak w przypadku wszystkich oświadczeń spadkowych należy takie oświadczenie złożyć w terminie 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule swojego powołania przed sądem lub przed notariuszem. Osoba składająca takie oświadczenie jest wyłączona od dziedziczenia i traktowana, zgodnie z ustaloną w przepisach fikcją prawną, tak jakby nie dożyła otwarcia spadku.
I tutaj zaczynają się często schody, albowiem pozbycie się problemu przez jednego ze spadkobierców powoduje, że problem niejako automatycznie przechodzi dalej. Do spadku powoływane są bowiem kolejne osoby, zgodnie z kolejnością dziedziczenia ustaloną w kodeksie cywilnym, a więc dalsi krewni spadkodawcy. Jeżeli zatem dziecko spadkodawcy odrzuci spadek samemu posiadając dzieci, to trzeba pamiętać, że w dalszej kolejności do zadłużonego spadku będą powołani dalsi zstępni czyli wnuki.
W tym kontekście należy pamiętać o zachowaniu terminu 6 miesięcy, który biegnie wówczas niejako na nowo dla każdego kolejnego spadkobiercy. Pojawia się też w takich przypadkach często problem małoletnich spadkobierców. Aby odrzucić spadek w imieniu osób małoletnich przedstawiciele ustawowi muszą zwrócić się do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na taką czynność. Tak więc procedura związana ze skutecznym odrzuceniem spadku jest często długotrwała, w miejsce bowiem osób odrzucających wchodzą następnie dalsi krewni i trzeba się sporo natrudzić, aby wszyscy po kolei powoływani do takiego spadku członkowie rodziny skutecznie go odrzucili.
Zapraszamy do współpracy:
Kancelaria prawna Bydgoszcz, sprawy spadkowe Bydgoszcz, sprawa o zachowek, sprawy o dział spadku, stwierdzenie nabycia spadku, sprawa spadkowa, podział majątku i rozliczenia spadkowe.
