Testament jest jednostronną czynnością prawną, polegającą na rozporządzeniu swoim majątkiem na wypadek śmierci. Jest to bardzo doniosła czynność, która skutkuje nabyciem uprawnień do majątku spadkowego przez wskazane w testamencie osoby. Każda osoba może w zasadzie dowolnie rozporządzać swoim majątkiem na wypadek śmierci.
Z uwagi na doniosły charakter czynności prawnej jaką jest testament przepisy prawa, umiejscowione w księdze IV kodeksu cywilnego, określają szczegółowo wymagania prawne jakie muszą być spełnione aby testament był w pełni skuteczny i ważny.
Z praktycznego punktu widzenia stwierdzenie nieważności testamentu w toku sprawy spadkowej powoduje kompletne wywrócenie porządku dziedziczenia i w miejsce osób wymienionych w zakwestionowanym testamencie wchodzą jako spadkobiercy zupełnie inne osoby.
Tak więc zagadnienie nieważności testamentów ma duże praktyczne znaczenie dla osób bezpośrednio zainteresowanych.
Generalnie rzecz ujmując istnieją dwie grupy przyczyn, które rodzić mogą skutek w postaci nieważności testamentu:
- Nie spełnienie wymaganych prawem elementów formalnych testamentu.
- Istnienie jednej z wad oświadczenia woli w odniesieniu do testamentu.
Przepisy prawa określają w sposób wyczerpujący w jakiej formie może być sporządzony testament i tylko oświadczenie w wymaganej formie stanowi ważny testament.
Przeczytaj także: Kiedy testament jest ważny?
Kancelaria prawna Bydgoszcz, sprawy spadkowe Bydgoszcz, sprawa o zachowek, sprawy o dział spadku, stwierdzenie nabycia spadku, sprawa spadkowa, podział majątku i rozliczenia spadkowe.
TESTAMENTY ZWYKŁE
Testament holograficzny – pisemny
Dla zachowania tej formy testamentu konieczne jest własnoręczne spisanie całej treści testamentu przez spadkodawcę, opatrzenie datą i podpisem.
Nie spełnia zatem tego wymagania napisanie treści testamentu na komputerze, wydrukowanie jej i podpisanie przez spadkodawcę. Z uwagi na nie zachowanie formy takie pismo nie może być uznane za ważny testament, a zatem na jego podstawie nie uzyska się stwierdzenia nabycia spadku.
Testament notarialny
Jest to najpewniejsza i najtrudniejsza do zakwestionowania forma testamentu. Notariusz upewnia się co do stanu psychicznego testatora i jego świadomości, weryfikuje dane, pomaga w prawidłowej redakcji testamentu, zgodnie z jego wolą i przechowuje oryginał aktu notarialnego w swojej kancelarii oraz umieszcza go w Notarialnym Rejestrze Testamentów.
Testament allograficzny - urzędowy
Jest to testament, który sporządza się w obecności dwóch świadków przed określonymi w przepisie 951 § 1 kc osobami urzędowymi ( wójt, burmistrz, prezydent miasta, kierownik urzędu stanu cywilnego i inni ). Oświadczenie woli testatora spisuje się w formie protokołu, który następnie podpisują uczestniczące w tej czynności osoby.
TESTAMENTY SZCZEGÓLNE
Testamenty szczególne dotyczą ściśle określonych sytuacji, w których zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub poważnie utrudnione. Te zatem formy testamentu mają charakter wyjątkowy.
Ponadto obowiązywanie testamentów szczególnych jest ograniczone w czasie. Zgodnie z treścią art. 955 kodeksu cywilnego testament szczególny traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas, w ciągu którego spadkodawca nie ma możności sporządzenia testamentu zwykłego.
Testament ustny
Ostatnia wola może być ogłoszona ustnie jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy lub gdy na skutek szczególnych okoliczności nie jest możliwe zachowanie zwykłej formy testamentu. Dla zachowania tej formy testamentu konieczne jest złożenie oświadczenia woli w jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Stwierdzenie sporządzenia takiego testamentu powinno nastąpić poprzez spisanie jego treści w terminie 1 roku od dnia sporządzenia i podpisanie przez wszystkich świadków, lub złożenie przez świadków zeznań przed sądem w terminie 6 miesięcy od otwarcia spadku ( śmierci spadkodawcy ).
Testament podróżny
Testament ten może być sporządzony podczas podróży statkiem morskim lub powietrznym. Spadkodawca składa swoje oświadczenie wobec dowódcy statku w obecności dwóch świadków, po spisaniu jego treści przez dowódcę statku podpisują go uczestniczący w czynności.
Testament wojskowy
Testament wojskowy jest określony szczegółowo w rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej z dnia 30 stycznia 1965 r. Ta forma testamentu szczególnego obowiązuje wyłącznie w czasie mobilizacji, wojny albo przebywania w niewoli.
Nieważność testamentu z powodu niezachowania właściwej formy
Jak więc widać przepisy prawa bardzo szczegółowo regulują kwestię wymagań formalnych testamentów. A zgodnie z brzmieniem art. 958 kodeksu cywilnego testament sporządzony z naruszeniem tych przepisów, a więc z naruszeniem formy jest nieważny.
Przykłady :
Nieważny jest testament wydrukowany na komputerze i tylko podpisany przez spadkodawcę.
Nieważny jest testament nie podpisany.
Nieważny jest testament ustny sporządzony w obecności dwóch, a nie trzech świadków.
Nieważny jest wspólny testament dwóch lub kilku osób.
Nieważność testamentu z powodu wad oświadczenia woli
Zgodnie z treścią art. 945 § 1 kodeksu cywilnego testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:
1) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
2) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
3) pod wpływem groźby
W praktyce najczęściej występują sprawy związane z podważaniem ważności testamentów z uwagi na stan psychiczny testatora, który wyłączać miał świadome albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Stan taki musi występować w chwili sporządzania testamentu. Stan wyłączający świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli to stan, w którym możliwość wolnego wyboru testatora jest całkowicie wyłączona.
Stan wyłączający świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli może wynikać z bardzo różnych przyczyn. Może on mieć charakter długotrwały ( choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe, procesy otępienne, demencja starcza ) lub krótkotrwały ( zażycie substancji psychoaktywnych lub leków, upojenie alkoholowe ).
W toku procesu sądowego, w razie podniesienia zarzutu nieważności testamentu z powodu braku świadomości i swobody, konieczne jest ustalenie przez sąd stanu psychicznego i zdrowotnego testatora. Z uwagi na fakt, że proces taki toczy się już po śmierci testatora konieczne jest odtwarzanie jego stanu psychicznego na podstawie dostępnej dokumentacji lekarskiej, dowodów z dokumentów, dowodów ze świadków i wreszcie decydującym dowodem w tego typu sprawach jest dowód z opinii biegłego psychiatry, która de facto rozstrzyga w sprawie stanu poczytalności testatora w chwili sporządzania testamentu.
Nieważny jest również testament sporządzony pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu danej treści ( błąd istotny ).
Trzecią wadą oświadczenia woli powodującą nieważność testamentu jest sporządzenie testamentu pod wpływem groźby. Oznacza to sporządzanie testamentu pod wpływem działania innej osoby, która wywołuje u testatora stan obawy wywołania niekorzystnych skutków, która to obawa stanowi bezpośrednia przyczynę sporządzenia testamentu o danej treści.
Na nieważność testamentu wynikającą z wad oświadczenia woli nie można się powołać po upływie trzech lat od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku.
Zapraszamy do współpracy:
Kancelaria prawna Bydgoszcz, sprawy spadkowe Bydgoszcz, sprawa o zachowek, sprawy o dział spadku, stwierdzenie nabycia spadku, sprawa spadkowa, podział majątku i rozliczenia spadkowe.
